नाशिकच्या तरुण फुफ्फुसांवर संकट: शहरात तंबाखू आणि वेपिंगचे वाढते प्रमाण चिंतेची बाब

नाशिकच्या तरुण फुफ्फुसांवर संकट: शहरात तंबाखू आणि वेपिंगचे वाढते प्रमाण चिंतेची बाब
डॉ. स्वप्निल काकड ], वरिष्ठ फुफ्फुसरोगतज्ज्ञ, मेडिकव्हर हॉस्पिटल, नाशिक

जागतिक तंबाखूविरोधी दिन – ३१ मे २०२५

नाशिक हे गंगाघाट, द्राक्षबागा आणि शैक्षणिक प्रगतीसाठी प्रसिद्ध शहर असले, तरी येथे एक नवीन आरोग्य संकटकाळ सुरू झाला आहे – तो म्हणजे किशोर आणि तरुणांमध्ये तंबाखू व वेपिंगच्या वापरात झपाट्याने होत असलेली वाढ.

मेडिकव्हर हॉस्पिटल, नाशिक येथे काम करत असताना, गेल्या काही वर्षांत माझ्या कडे येणाऱ्या रुग्णांमध्ये मोठा बदल पाहायला मिळाला आहे. अनेक रुग्ण १८ ते २५ वयोगटातील आहेत – त्यांना श्वास घेताना त्रास होणे, सततचा कोरडा खोकला, छातीत जडपणा आणि थकवा अशा लक्षणांची तक्रार असते. तपासणीत त्यांच्या फुफ्फुसांवर सुरुवातीचे नुकसान स्पष्ट दिसून येते – आणि यामागील एकच कारण: तंबाखू किंवा वेपिंगचा नियमित वापर.

1. वेपिंग: कमी घातक अशी चुकीची समजूत सिगारेट आणि बिडीच्या पारंपरिक व्यसनाइतकीच, सध्या शहरातील कॉलेज तरुणांमध्ये वेपिंगचा प्रचंड फैलाव झाला आहे. गंगापूर रोड, कॉलेज रोड, नाशिक रोड या भागांत वेपिंगचा वापर वाढत आहे.

अनेक तरुणांना वाटते की वेपिंग म्हणजे “सुरक्षित” पर्याय आहे. पण वास्तवात, वेपिंगमध्ये निकोटीनचे प्रमाण अधिक असते, ज्यामुळे फुफ्फुसांच्या आत खोलवर सूज आणि नुकसान होते. काही वेळा ही स्थिती COPD (क्रॉनिक ऑब्स्ट्रक्टिव्ह पल्मोनरी डिसीज) सारख्या आजारांची सुरुवात ठरते. आमच्याकडे नुकतेच एक २१ वर्षीय अभियांत्रिकीचे विद्यार्थी आले होते, जे नियमित व्यायाम करत होते, पण त्यांना श्वास लागणे सुरू झाले होते. तपासणीत त्यांच्या फुफ्फुसांमध्ये सुरुवातीचे नुकसान दिसले – केवळ दोन वर्षे वेपिंग केल्यामुळे.

2. “फुफ्फुसांचे वय” तरुणांसाठी धोक्याची घंटा
“फुफ्फुसांचे वय” हे वैद्यकीय चाचणीद्वारे समजते — यात व्यक्तीच्या श्वसनक्षमता आणि वास्तविक वय याची तुलना केली जाते. अनेक तरुण तंबाखू वापरकर्त्यांमध्ये फुफ्फुसांचे वय त्यांच्या वयाच्या तुलनेत १५–२० वर्षांनी अधिक असते. २३ वर्षांचा मुलगा असून त्याची फुफ्फुसं ४५ वर्षांच्या माणसासारखी कार्य करत असतील, तर यावर गंभीर विचार करणे आवश्यक आहे.

3. नाशिकमधील तंबाखूचे विविध प्रकार
तंबाखूचा त्रास केवळ सिगारेट आणि वेपिंगपुरता मर्यादित नाही. नाशिकमध्ये अजूनही विविध स्वरूपातील तंबाखू वापर सुरू आहे: ग्रामीण भागांत गुटखा, खैनी आणि बिडी यांचा वापर मोठ्या प्रमाणावर चालू आहे. हुक्का पार्लर्स किशोरवयीन मुलांना आकर्षित करत आहेत, जरी हे प्रतिबंधित असले तरी. ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मवरून वेपिंग उत्पादने मिळवणे आता सोपे झाले असून, सोशल मीडियाद्वारे त्याचे प्रचंड प्रमोशन होत आहे. 

पालक आणि समाजासाठी आवाहन
पालकांनी आपल्या मुलांमध्ये होणारे बदल, त्यांच्या वागणुकीतले संकेत समजून घ्यावेत. शाळा, महाविद्यालये आणि स्थानिक संस्था यांनी युवा पिढीत तंबाखूच्या धोक्यांबाबत जागरुकता वाढवावी. समाजाने तंबाखू आणि वेपिंगबाबतची “नव्या पिढीतली फॅशन” अशी चुकीची समजूत मोडून काढण्याची गरज आहे.

या तंबाखूविरोधी दिनी आपला संदेश
“तंबाखू केवळ फुफ्फुसं खराब करत नाही — ती आयुष्याची गुणवत्ता कमी करते. आपण आता सावध झालो नाही, तर उद्याचा त्रास टाळता येणार नाही.”

मेडिकव्हर हॉस्पिटल, नाशिक
प्रत्येक श्वासासाठी – आरोग्यदायी नाशिकसाठी.

0 3 2 1 2 3